Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 5
Benjamin Oliver Foster, Ph.D., Ed.

21. ingens profecta multitudo replevit castra.¹ tum dictator auspicato egressus cum edixisset ut arma milites caperent, [2?] “tuo ductu ” inquit,“ Pythice Apollo, tuoque numine instinctus pergo ad delendam urbem Veios tibique hinc decimam partem praedae voveo. [3] te simul, Iuno regina, quae nunc Veios colis, precor, ut nos victores in nostram tuamque mox futuram urbem sequare, ubi te dignum amplitudine tua templum accipiat.” [4] haec precatus superante multitudine ab omnibus locis urbem adgreditur, quo minor ab cuniculo ingruentis periculi sensus esset. [5] Veientes ignari se iam a suis vatibus, iam ab externis oraculis proditos, iam in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos hostium templa novasque sedes spectare, seque ultimum illum diem agere, [6?] nihil minus timentes quam subrutis cuniculo moenibus arcem iam plenam hostium esse, in muros pro se quisque armati discurrunt, [7?] mirantes quidnam id esset quod, cum tot per dies nemo se ab stationibus Romanus movisset, tum velut repentino icti furore improvidi currerent ad muros.

[8] inseritur huic loco fabula: immolante rege Veientium vocem haruspicis, dicentis qui eius hostiae exta prosecuisset ei victoriam dari, exauditam in cuniculo [p. 74] movisse Romanos milites ut adaperto cuniculo exta² raperent et ad dictatorem ferrent. [9] sed in rebus tam antiquis si quae similia veri sint pro veris accipiantur, satis habeam: haec ad ostentationem scaenae gaudentis miraculis aptiora quam ad fidem neque adfirmare neque refellere est operae pretium.

[10] cuniculus delectis militibus eo tempore plenus in aedem³ Iunonis, quae in Veientana arce erat, armatos repente edidit, et pars aversos in muris invadunt hostes, pars claustra portarum revellunt, pars cum ex tectis saxa tegulaeque a mulieribus ac servitiis iacerentur, inferunt ignes. [11] clamor omnia variis terrentium ac paventium vocibus mixto mulierum ac puerorum ploratu complet. [12] momento temporis deiectis ex muro undique armatis patefactisque portis cum alii agmine inruerent, alii desertos scanderent muros, urbs hostibus impletur; omnibus locis pugnatur; [13] deinde multa iam edita caede senescit pugna, et dictator praecones edicere iubet ut ab inermi abstineatur. [14] is finis sanguinis fuit. dedi inde inermes coepti, et ad praedam miles permissu dictatoris discurrit. quae cum ante oculos eius aliquantum spe atque opinione maior maiorisque pretii rerum ferretur, dicitur manus ad caelum tollens [15?] precatus esse ut si cui deorum hominumque nimia sua fortuna populique Romani videretur, ut eam [p. 76] invidiam lenire quam minimo suo privato incommodo⁴ publicoque populi Romani liceret. [16] convertentem se inter hane venerationem traditur memoriae prolapsum cecidisse; idque omen pertinuisse postea eventu rem coniectantibus visum ad damnationem ipsius Camilli, captae deinde urbis Romanae, quod post paucos accidit annos, cladem. [17] atque ille dies caede hostium ac direptione urbis opulentissimae est consumptus.