Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 28
Frank Gardener Moore, Professor Emeritus in Columbia University, Ed.

45. Minus aequis animis auditus est Scipio, quia volgatum erat, si apud senatum non obtinuisset ut provincia Africa sibi decerneretur, ad populum extemplo laturum. [2] itaque Q. Fulvius, qui consul quater et censor¹ fuerat, postulavit a consule ut palam in senatu diceret permitteretne patribus ut de provinciis decernerent, staturusque eo esset quod censuissent, an ad populum laturus. [3] cum Scipio respondisset se quod e re publica esset facturum, tum Fulvius: [4] “non ego ignarus quid responsurus facturusve esses quaesivi, quippe cum prae te feras temptare te² magis quam consulere senatum, et ni provinciam tibi quam volueris extemplo decernamus, paratam rogationem habeas. itaque a vobis, [5?] tribuni plebis, postulo “inquit” ut sententiam mihi ideo non dicenti quod, etsi³ in meam sententiam discedatur, non sit ratum habiturus consul, auxilio sitis.” [6] inde altercatio orta, cum consul negaret aequum esse tribunos intercedere quo minus suo quisque loco [p. 190] senator⁴ rogatus sententiam diceret. [7] tribuni ita⁵ decreverunt: “si consul senatui de provinciis permittit, stari eo quod senatus censuerit placet, nec de ea re ferri ad populum patiemur; si non permittit, qui de ea re sententiam recusabit dicere auxilio erimus.”

[8] consul diem ad conloquendum cum conlega petit; postero die permissum senatui est. provinciae ita decretae: alteri consuli Sicilia et triginta rostratae naves quas C. Servilius superiore anno habuisset; permissumque ut in Africam, si id e re publica esse censeret, traiceret; [9] alteri Bruttii et bellum cum Hannibale cum eo exercitu, quem⁶ (mallet). L. Veturius et Q. Caecilius sortirentur inter se compararentve uter in Bruttiis duabus legionibus quas consul reliquisset rem gereret, [10?] imperiumque in annum prorogaretur cui ea provincia evenisset. et ceteris, praeter consules praetoresque,⁷ qui exercitibus provinciisque praefuturi erant⁸ prorogata imperia. [11] Q. Caecilio sorti evenit ut cum consule in Bruttiis adversus Hannibalem bellum gereret.

[p. 192] [12] ludi deinde Scipionis magna frequentia et favore⁹ spectantium celebrati. legati Delphos ad donum ex praeda Hasdrubalis portandum missi M. Pomponius Matho et Q. Catius. tulerunt coronam auream ducentum pondo et simulacra spoliorum ex¹⁰ mille pondo argenti facta.¹¹

[13] Scipio cum ut dilectum haberet neque impetrasset neque magnopere tetendisset, ut voluntarios ducere sibi milites liceret tenuit et, [14?] quia inpensae negaverat rei publicae futuram classem, ut quae ab sociis darentur ad novas fabricandas naves acciperet. etruriae primum populi pro suis quisque facultatibus consulem adiuturos polliciti: [15] caerites frumentum sociis navalibus commeatumque omnis generis, Populonenses ferrum, Tarquinienses lintea in vela, Volaterrani interamenta¹² navium et frumentum, Arretini tria milia scutorum, [16?] galeas totidem, pila gaesa hastas longas, milium quinquaginta summam pari cuiusque generis numero expleturos, [17?] secures rutra falces alveolos molas, quantum in quadraginta longas naves opus esset, tritici centum et viginti milia modium, et in viaticum decurionibus remigibusque conlaturos; [18] perusini Clusini Rusellani abietem in fabricandas naves et frumenti magnum numerum; [p. 194] abiete et¹³ ex publicis silvis est usus. [19] umbriae populi¹⁴ et praeter hos Nursini¹⁵ et Reatini et Amiternini Sabinusque omnis ager milites polliciti. marsi Paeligni Marrucinique multi voluntarii nomina in classem dederunt. [20] camertes cum aequo foedere cum Romanis essent, cohortem armatam sescentorum hominum miserunt. [21] triginta navium carinae, viginti quinqueremes, decem quadriremes, cum essent positae, ipse ita institit operi ut die quadragesimo quinto quam ex silvis detracta materia erat naves instructae armataeque in aquam deductae sint.