Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
19. Hispaniae sicut a bello Punico quietae erant,
ita quasdam civitates propter conscientiam culpae
metu magis quam fide quietas esse apparebat,
quarum maxume insignes et magnitudine et noxa
Iliturgi et Castulo erant.
[2]
Castulo, cum prosperis
rebus socii fuissent, post caesos cum exercitibus
Scipiones defecerat1 ad Poenos; Iliturgitani prodendis qui ex illa clade ad eos perfugerant interficiendisque scelus etiam defectioni addiderant.
[3]
In eos populos primo adventu, cum dubiae Hispaniae
essent, merito magis quam utiliter saevitum foret;
[4]
tunc iam tranquillis rebus quia tempus expetendae
poenae videbatur venisse, accitum ab Tarracone L.
Marcium cum tertia parte copiarum ad Castulonem
oppugnandum mittit, ipse cum cetero exercitu
quintis fere2 ad Iliturgin castris pervenit.
[5]
clausae [p. 80]
erant portae omniaque instructa et parata ad3 oppugnationem arcendam; adeo conscientia quid se meritos scirent pro indicto eis bello fuerat.
[6]
hinc et hortari
milites Scipio orsus est: ipsos claudendo portas
indicasse Hispanos quid ut timerent meriti essent.
itaque multo infestioribus animis cum eis quam cum
Carthaginiensibus bellum gerendum esse;
[7]
quippe
cum illis prope sine ira de imperio et gloria certari,
ab his perfidiae et crudelitatis et sceleris poenas
expetendas esse.
[8]
venisse4 tempus quo et nefandam commilitonum necem et in semet ipsos, si eodem fuga delati forent, instructam fraudem5 ulciscerentur, et in omne tempus gravi documento sancirent ne quis umquam Romanum civem militemve6 in ulla fortuna opportunum iniuriae duceret.
[9]
ab hac cohortatione ducis incitati scalas electis
per manipulos viris dividunt, partitoque exercitu ita
ut parti alteri Laelius praeesset legatus, duobus simul
locis ancipiti terrore urbem adgrediuntur.
[10]
non dux
unus aut plures principes oppidanos, sed suus ipsorum
ex7 conscientia culpae metus ad defendendam inpigre urbem hortatur.
[11]
et meminerant et admonebant alii alios8 supplicium ex se, non victoriam peti; ubi quisque mortem oppeteret, id referre, utrum in
pugna et in acie, ubi Mars communis et victum saepe
[p. 82]
erigeret et adfligeret victorem,
[12]
an postmodo, cremata9 et diruta urbe, ante ora captarum coniugum liberorumque, inter verbera et vincula, omnia foeda atque indigna passi exspirarent.
[13]
igitur non militaris modo aetas aut viri tantum, sed feminae puerique super10 animi corporisque vires adsunt, propugnantibus11 tela ministrant, saxa in muros munientibus gerunt.
[14]
non libertas solum agebatur, quae virorum fortium tantum pectora acuit, sed ultima omnibus12 supplicia et foeda mors ob oculos erat. accendebantur animi et certamine laboris ac periculi atque ipso inter se conspectu.
[15]
itaque tanto ardore certamen initum est ut domitor ille totius Hispaniae exercitus ab unius oppidi iuventute saepe repulsus a muris haud satis
decoro proelio trepidaret.13
[16]
id ubi vidit Scipio, veritus ne vanis tot14 conatibus suorum et hostibus15 cresceret animus et segnior miles fieret, sibimet conandum ac partem periculi capessendam esse ratus, increpita ignavia militum ferri scalas iubet et se ipsum, si ceteri cunctentur, escensurum minatur.
[17]
iam subierat haud mediocri periculo moenia, cum clamor undique ab sollicitis vicem imperatoris militibus sublatus, scalaeque multis simul partibus erigi coeptae; et ex altera parte Laelius institit.
[18]
tum
[p. 84]
victa oppidanorum vis, deiectisque propugnatoribus16 occupantur muri. arx etiam ab ea parte qua17 inexpugnabilis videbatur inter tumultum capta est.
1 defecerat Sp?JK Froben 2: -rant P(1)N.
2 fere jx: ferre P: ferme P2(1)n Aldus, Froben: om. K.
3 A.U.C. 548
4 esse. venisse Sp? N3JK Froben 2, Eds. (with evenisse Aldus): sevenisse P: evenisse P2(1)N Conway: venisse N1.
5 fraudem N3JK Aldus, Froben: tradem P: stragem P2(3)N.
6 -ve coAldus, Froben, Eds.: vel P(1)N: -que N3JK Conway.
7 ex Sp?NsJK Froben 2: om. P(1)n Aldus.
8 alii alios x Sigonius, Madvig: alios P(1)n Aldus, Froben, Eds.: om. JK.
9 A.U.C. 548
10 super P(1)NJK: supra Aldus, Froben.
11 propugnantibus JK Aldus, Froben, Luchs (obp- N3): pugnantibus P(1)n Eds., Conway.
12 omnibus JK Aldus, Froben, Riemann, Conway: omnium P(1)n Eds.
13 trepidaret P(1)n Aldus: -darit SpK Froben 2: -dant J.
14 tot SpN3JK Froben 2: om. P(1)n Aldus.
15 suorum et hostibus om. spx.
16 A.U.C. 548
17 qua PxM1AN Aldus, Eds.: quae P(3)R2SpJK Froben 2.
Livy. Books XXVIII-XXX With An English Translation. Cambridge. Cambridge, Mass., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1949: no copyright notice.
The Annenberg CPB/Project provided support for entering this text.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.