Titus Livius (Livy), The History of Rome, Book 2
Benjamin Oliver Foster, Ph.D., Ed.

30. multis, ut erat, horrida et atrox videbatur Appi sententia; rursus Vergini Largique exemplo haud salubres, utique Largi,¹ quae totam fidem tolleret. medium maxime et moderatum utroque consilium Vergini habebatur; [2] sed factione respectuque rerum privatarum, quae semper offecere officientque publicis consiliis, Appius vicit, ac prope fuit ut dictator ille idem crearetur; [3] quae res utique alienasset plebem periculosissimo tempore, cum Volsci [p. 314] Aequique et Sabini forte una omnes in armis essent. [4] sed² curae fuit consulibus et senioribus patrum, ut magistratus³ imperio suo vehemens mansueto permitteretur ingenio. [5] M'. Valerium dictatorem Volesi filium creant. plebes etsi adversus se creatum dictatorem videbat, tamen cum provocationem fratris lege haberet, nihil ex ea familia triste nec superbum timebat. [6] edictum deinde a dictatore propositum confirmavit animos Servili fere consulis edicto conveniens; sed et homini et potestati melius rati credi omisso certamine nomina dedere. [7] quantus nunquam ante exercitus, legiones decem effectae; ternae inde datae consulibus, quattuor dictator usus.

[8] nec iam poterat bellum differri. Aequi Latinum agrum invaserant. oratores Latinorum ab senatu petebant ut aut mitterent subsidium aut se ipsos tuendorum finium causa capere arma sinerent. [9] tutius visum est defendi inermes Latinos quam pati retractare arma. Vetusius consul missus est; is finis populationibus fuit. cessere Aequi campis locoque magis quam armis freti summis se iugis montium tutabantur. [10] alter consul in Volscos profectus, ne et ipse tereret tempus, vastandis maxime agris hostem [p. 316] ad conferenda propius castra dimicandumque acie⁴ excivit. [11] medio inter castra campo ante suum quisque vallum infestis signis constitere. [12] multitudine aliquantum Volsci superabant; itaque effusi et contemptim pugnam iniere. Consul Romanus nec promovit aciem nec clamorem reddi passus defixis pilis stare suos iussit: ubi ad manum venisset hostis, tum coortos⁵ tota vi gladiis rem gerere. [13] Volsci cursu et clamore fessi cum se velut stupentibus metu intulissent Romanis, postquam impressionem sensere ex adverso factam et ante oculos micare gladios, haud secus quam si in⁶ insidias incidissent, turbati vertunt terga; et ne ad fugam quidem satis virium fuit, quia cursu in proelium ierant. [14] Romani contra, quia principio pugnae quieti steterant, vigentes corporibus, facile adepti fessos et castra impetu ceperunt et castris exutum hostem Velitras persecuti uno agmine victores cum victis in urbem inrupere; [15] plusque ibi sanguinis promiscua omnium generum caede quam in ipsa dimicatione factum. paucis data venia, qui inermes in deditionem venerunt.