Seneca, De Clementia
John W. Basore, Ed.

4. Huic contrariam imperiti putant severitatem ; [p. 436] sed nulla virtus virtuti contraria est. Quid ergo opponitur clementiae ? Crudelitas, quae nihil aliud est quam atrocitas animi in exigendis poenis. " Sed quidam non exigunt poenas, crudeles tamen sunt, tamquam qui ignotos homines et obvios non in compendium, sed occidendi causa occidunt nec interficere contenti saeviunt, ut Busiris ille et Procrustes et piratae, qui captos verberant et in ignem vivos imponunt." Haec crudelitas quidem ; [2] sed quia nec ultionem sequitur (non enim laesa est) nec peccato alicui irascitur (nullum enim antecessit crimen), extra finitionem nostram cadit ; finitio enim continebat in poenis exigendis intemperantiam animi. Possumus dicere non esse hanc crudelitatem, sed feritatem, cui voluptati saevitia est; possumus insaniam vocare : nam varia sunt genera eius et nullum certius, quam quod in caedes hominum et lancinationes pervenit. [3] Illos ergo crudeles vocabo, qui puniendi causam habent, modum non habent, sicut in Phalari, quem aiunt non quidem in homines innocentes, sed super humanum ac probabilem modum saevisse. Possumus effugere cavillationem et ita finire, ut sit crudelitas inclinatio animi ad asperiora. Hanc clementia repellit longe iussam stare a se ; cum severitate illi convenit. [4] Ad rem pertinet quaerere hoc loco, quid sit misericordia; plerique enim ut virtutem eam laudant et bonum hominem vocant misericordem. Et haec vitium animi est. Utraque circa severitatem circaque clementiam posita sunt, quae vitare debemus ; per speciem enim severitatis in crudelitatem [p. 438] incidimus,¹ per speciem clementiae in misericordiam. In hoc leviore periculo erratur, sed par error est a vero recedendum.