Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
19. Excogitare nemo quicquam poterit, quod
magis decorum regenti sit quam clementia, quo-
cumque modo is et quocumque iure praepositus
ceteris erit. Eo scilicet formosius id esse magnificentiusque fatebimur, quo in maiore praestabitur
potestate, quam non oportet noxiam esse, si ad
naturae legem componitur.
[2]
Natura enim commenta
[p. 410]
est regem, quod et ex aliis animalibus licet cognoscere
et ex apibus ; quarum regi amplissimum cubile est
medioque ac tutissimo loco ; praeterea opere vacat
exactor alienorum operum, et amisso rege totum
dilabitur, nec umquam plus unum patiuntur melioremque pugna quaerunt ; praeterea insignis regi forma
est dissimilisque ceteris cum magnitudine tum
nitore. Hoc tamen maxime distinguitur :
[3]
iracundissimae ac pro corporis captu pugnacissimae
sunt apes et aculeos in volnere relinquunt, rex ipse
sine aculeo est ; noluit illum natura nec saevum esse
nec ultionem magno constaturam petere telumque
detraxit et iram eius inermem reliquit.
Exemplar hoc magnis regibus ingens ; est enim
illi mos exercere se in parvis et ingentium rerum
documenta minima largiri.1
[4]
Pudeat ab exiguis
animalibus non trahere mores, cum tanto hominum
moderatior esse animus debeat, quanto vehementius
nocet. Utinam quidem eadem homini lex esset
et ira cum telo suo frangeretur nec saepius liceret
nocere quam semel nec alienis viribus exercere
odia ! Facile enim lassaretur furor, si per se sibi
satis faceret et si mortis periculo vim suam effunderet.
[5]
Sed ne nunc quidem illi cursus tutus est; tantum
enim necesse est timeat, quantum timeri voluit, et
manus omnium observet et eo quoque tempore,
[p. 412]
quo non captatur, peti se iudicet nullumque momentum immune a metu habeat. Hanc aliquis agere
vitam sustinet, cum liceat innoxium aliis, ob hoc
securum, salutare potentiae ius laetis omnibus
tractare ? Errat enim, si quis existimat tutum esse
ibi regem, ubi nihil a rege tutum est ; securitas
securitate mutua paciscenda est.
[6]
Non opus est
instruere in altum editas arces nec in adscensum
arduos colles emunire nec latera montium abscidere,
multiplicibus se muris turribusque saepire : salvum
regem clementia in aperto praestabit. Unum est
inexpugnabile munimentum amor civium.
[7]
Quid pulchrius est quam vivere optantibus cunctis
et vota non sub custode nuncupantibus ? si paulum
valetudo titubavit, non spem hominum excitari,
sed metum ? nihil esse cuiquam tam pretiosum,
quod non pro salute praesidis sui commutatum velit ?
[8]
O ne ille, cui contingit, ut sibi quoque vivere debeat ; in hoc adsiduis bonitatis argumentis probavit
non rem publicam suam esse, sed se rei publicae. Quis
huic audeat struere aliquod periculum ? Quis ab hoc
non, si possit, fortunam quoque avertere velit, sub
quo iustitia, pax, pudicitia, securitas, dignitas florent,
sub quo opulenta civitas copia bonorum omnium
abundat ? Nec alio animo rectorem suum intuetur,
quam, si di immortales potestatem visendi sui faciant,
[p. 414]
intueamur venerantes colentesque. Quid autem ?
[9]
Non proximum illis locum tenet is, qui se ex deorum
natura gerit, beneficus ac largus et in melius potens ?
Hoc adfectare, hoc imitari decet, maximum ita
haberi, ut optimus simul habeare.
1 minima argere (agere) O: urgere Haupt: spargere Madvig: largiri ego scripsi: in minima (sc. re) parere Hosius : arguere Ball.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.