This text is part of:
Search the Perseus Catalog for:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
3. ordine ipso narrationem sequitur confirmatio.
[p. 122]
Probanda sunt enim quae propter hoc exposuimus.
Sed priusquam ingrediar hanc partem, pauca mihi
de quorundam opinione dicenda sunt. plerisque
moris est prolato rerum ordine protinus utique in
aliquem laetum ac plausibilem locum quam maxime
possint favorabiliter excurrere.
[2]
quod quidem natum
ab ostentatione declamatoria iam in forum venit,
postquam agere causas non ad utilitatem litigatorum,
sed ad patronorum iactationem repertum est, ne, si
pressae illi, qualis saepius desideratur, narrationis
gracilitati coniuncta argumentorum pugnacitas fuerit,
dilatis diutius dicendi voluptatibus oratio refrigescat
In quo vitium illud est,
[3]
quod sine discrimine causarum
atque utilitatis hoc, tanquam semper expediat aut
etiam necesse sit, faciunt, eoque sumptas ex iis
partibus, quarum alius erat locus, sententias in hanc
congerunt, ut plurima aut iterum dicenda sint aut,
quia alieno loco dicta sunt, dici suo non possint.
ego autem confiteor,
[4]
hoc exspatiandi genus non modo
narrationi sed etiam quaestionibus vel universis vel
[p. 124]
interim singulis opportune posse subiungi, cum res
postulat aut certe permittit, atque eo vel maxime
illustrari ornarique orationem, sed si cohaeret et
sequitur, non si per vim cuneatur et quae natura
iuncta erant distrahit.
[5]
nihil enim tam est consequens quam narrationi probatio, nisi excursus ille
vel quasi finis narrationis vel quasi initium probationis
est. erit ergo illi nonnunquam locus, ut, si expositio
circa finem atrox fuerit, prosequamur eam velut
erumpente protinus indignatione.
[6]
quod tamen ita
fieri oportebit, si res dubitationem non habebit.
alioqui prius est quod obiicias verum efficere quam
magnum, quia criminum invidia pro reo est, priusquam probabitur; difficillima est enim gravissimi
cuiusque sceleris fides.
[7]
item fieri non inutiliter
potest ut, si merita in adversarium aliqua exposueris,
in ingratum inveharis, aut, si varietatem criminum
narratione demonstraveris, quantum ob ea periculum
intentetur, ostendas.
[8]
verum haec breviter omnia.
iudex enim ordine audito festinat ad probationem
et quam primum certus esse sententiae cupit.
praeterea cavendum est, ne ipsa expositio
[p. 126]
vanescat, aversis in aliud animis et inani mora
fatigatis.
[9]
Sed ut non semper est necessaria post narrationem
illa procursio, ita frequenter utilis ante quaestionem
praeparatio, utique si prima specie minus erit favorabilis, si legem asperam ac poenarias actiones tuebimur.
est hic locus velut sequentis exordii1 ad conciliandum
probationibus nostris iudicem, mitigandum, concitandum.2 Quod liberius hic et vehementius fieri
potest, quia iudici nota iam causa est.
[10]
his igitur
velut fomentis, si quid erit asperum, praemolliemus,
quo facilius aures iudicum quae post dicturi erimus
admittant, ne ius nostrum oderint. nihil enim facile
persuadetur invitis.
[11]
quo loco iudicis quoque noscenda
natura est, iuri magis an aequo sit appositus; proinde
enim magis aut minus erit hoc necessarium.
ceterum res eadem et post quaestionem perorationis vice fungitur.
[12]
hanc partem παρέκβασιν vocant
Graeci, Latini egressum vel egressionem. Sed hae
sunt plures, ut dixi, quae per totam causam varios
habent excursus, ut laus hominum locorumque, ut
descriptio regionum, expositio quarundam rerum
gestarum, vel etiam fabulosarum.
[13]
quo ex genere est
in orationibus contra Verrem compositis Siciliae laus,
[p. 128]
Proserpinae raptus; pro C. Cornelio popularis illa
virtutum Cn. Pompei commemoratio, in quam ille
divinus orator, velut nomine ipso ducis cursus dicendi
teneretur, abrupto quem inchoaverat sermone devertit
actutum.
[14]
Παρέκβασις est, ut mea quidem fert opinio,
alicuius rei, sed ad utilitatem causae pertinentis extra
ordinem excurrens tractatio. quapropter non video
cur hunc ei potissimum locum adsignent, qui rerum
ordinem sequitur, non magis quam illud, cur hoc
nomen ita demum proprium putent, si aliquid in digressu sit exponendum, cum tot modis a recto itinere
declinet oratio.
[15]
nam quidquid dicitur praeter illas
quinque quas fecimus partes, egressio est, indignatio,
miseratio, invidia, convicium, excusatio, conciliatio,
maledictorum refutatio. similia his, quae non sunt
in quaestione, omnis amplificatio, minutio, omne adfectus genus, et quae3 maxime iucundam et ornatam
faciunt orationem, de luxuria, de avaritia, religione,
officiis; quae cum sint argumentis subiecta similium
rerum, quia cohaerent, egredi non videntur.
[16]
Sed
plurima sunt, quae rebus nihil secum cohaerentibus
inseruntur, quibus iudex reficitur, admonetur, placatur, rogatur, laudatur. innumerabilia sunt haec,
[p. 130]
quorum alia sic praeparata adferimus, quaedam ex
occasione vel necessitate ducimus, si quid nobis agentibus novi accidit, interpellatio, interventus alicuius,
tumultus.
[17]
unde Ciceroni quoque in prooemio, cum
diceret pro Milone, digredi fuit necesse, ut ipsa oratiuncula qua usus est patet. potest autem paulo
longius exire, qui praeparat aliquid ante quaestionem
et qui finitae probationi velut commendationem adiicit At qui ex media erumpit, cito ad id redire debet
unde devertit.
This work is licensed under a
Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 United States License.
An XML version of this text is available for download, with the additional restriction that you offer Perseus any modifications you make. Perseus provides credit for all accepted changes, storing new additions in a versioning system.