P. Ovidius Naso, Tristia
Arthur Leslie Wheeler, Ed.

---

Iam fera Caesaribus Germania, totus ut orbis,
victa potest flexo succubuisse genu,
altaque velentur fortasse Palatia sertis,
turaque in igne sonent inficiantque diem,
5candidaque adducta collum percussa securi
victima purpureo sanguine pulset humum,
donaque amicorum templis promissa deorum
reddere victores Caesar uterque parent,
et qui Caesareo iuvenes sub nomine crescunt,
10perpetuo terras ut domus illa regat,
cumque bonis nuribus pro sospite Livia nato
munera det meritis, saepe datura, deis,
et pariter matres et quae sine crimine castos
perpetua servant virginitate focos;
15plebs pia cumque pia laetetur plebe senatus,
parvaque cuius eram pars ego nuper eques.
nos procul expulsos communia gaudia fallunt,
famaque tam longe non nisi parva venit,
ergo omnis populus poterit spectare triumphos,
20cumque ducum titulis oppida capta leget,
vinclaque captiva reges cervice gerentes
ante coronatos ire videbit equos,
et cernet vultus aliis pro tempore versos,
terribiles aliis inmemoresque sui,
25quorum pars causas et res et nomina quaeret,
pars referet, quamvis noverit illa parum. [p. 168]
‘hic, qui Sidonio fulget sublimis in ostro,
dux fuerat belli, proximus ille duci.
hic, qui nunc in humo lumen miserabile fixit,
30non isto vultu, cum tulit arma, fuit.
ille ferox et adhuc oculis hostilibus ardens
hortator pugnae consiliumque fuit.
perfidus hic nostros inclusit fraude locorum,
squalida promissis qui tegit ora comis.
35illo, qui sequitur, dicunt mactata ministro
saepe recusanti corpora capta deo.
hic lacus, hi montes, haec tot castella, tot amnes
plena ferae caedis, plena cruoris erant.
Drusus in his meruit quondam cognomina terris,
40quae bona progenies, digna parente, fuit.
cornibus hic fractis viridi male tectus ab ulva
decolor ipse suo sanguine Rhenus erat.
crinibus en etiam fertur Germania passis,
et ducis invicti sub pede maesta sedet,
45collaque Romanae praebens animosa securi
vincula fert illa, qua tulit arma, manu.’
hos super in curru, Caesar, victore veheris
purpureus populi rite per ora tui,
quaque ibis, manibus circumplaudere tuorum,
50undique iactato flore tegente vias.
tempora Phoebea lauro cingetur ‘io’ que
miles ‘io’ magna voce ‘triumphe’ canet,
ipse sono plausuque simul fremituque canente
quadriiugos cernes saepe resistere equos.
55inde pet es arcem et delubra faventia votis,
et dabitur merito laurea vota Iovi. [p. 170]
haec ego summotus qua possum mente videbo :
erepti nobis ius habet illa loci :
illa per inmensas spatiatur libera terras,
60in caelum celeri pervenit illa via ¹,
illa meos oculos mediam deducit in urbem,
immunes tanti nec sinit esse boni;
invenitque animus, qua currus spectet eburnos;
sic certe in patria per breve tempus ero,
65vera tamen capiet populus spectacula felix,
laetaque erit praesens cum duce turba suo.
at mihi fingendo tantum longeque remotis
auribus hic fructus percipiendus erit,
atque procul Latio diversum missus in orbem
70qui narret cupido, vix erit, ista mihi.
is quoque iam serum referet veteremque triumphum:
quo tamen audiero tempore, laetus ero.
illa dies veniet, mea qua lugubria ponam,
causaque privata publica maior erit.