Hide browse bar
Your current position in the text is marked in blue. Click anywhere in the
line to jump to another position:
Search the Perseus Catalog for:
Table of Contents:
Click on a word to bring up parses, dictionary entries, and frequency statistics
41. in Hispania principio veris P.
Scipio navibus
deductis evocatisque edicto Tarraconem sociorum
auxiliis classem onerariasque ostium inde Hiberi
fluminis petere iubet.
[
2]
eodem legiones ex hibernis
convenire cum iussisset,
ipse cum quinque milibus
sociorum ab Tarracone profectus ad exercitum est.
quo cum venisset,
adloquendos maxime veteres
milites qui tantis superfuerunt1 cladibus ratus,
contione advocata ita disseruit:
[
3]
"
Nemo ante me
novus imperator militibus suis,
priusquam opera
eorum usus esset,
gratias agere iure ac merito
potuit:
[
4]
me vobis,
priusquam provinciam aut castra
viderem,
obligavit fortuna,
primum quod ea pietate
erga patrem patruumque meum vivos mortuosque
fuistis,
[
5?]
deinde quod amissam tanta clade provinciae
possessionem integram et populo Romano et successori
mihi virtute vestra obtinuistis.
[
6]
sed cum iam
benignitate deum id paremus atque agamus,
non
ut ipsi maneamus in Hispania,
sed ne Poeni maneant,
[p. 158]
nec ut pro ripa Hiberi stantes arceamus transitu2 hostes,
sed ut ultro transeamus transferamusque bellum,
[
7?]
vereor ne cui vestrum maius id audaciusque
consilium quam aut pro memoria cladium nuper
acceptarum aut pro aetate mea videatur.
[
8]
adversae
pugnae in Hispania nullius in animo quam meo
minus oblitterari possunt,
quippe cui pater et
patruus intra triginta dierum spatium,
ut aliud super
aliud cumularetur familiae nostrae funus,
interfecti
sunt;
[
9]
sed ut familiaris paene orbitas ac solitudo
frangit animum,
ita publica cum fortuna tum virtus
desperare de summa rerum prohibet.
ea fato
quodam data3 nobis sors est ut magnis omnibus bellis victi vicerimus.
[
10]
"
vetera omitto,
Porsennam,
4 Gallos,
Samnites:
a Punicis bellis incipiam.
quot classes,
quot duces,
quot exercitus priore bello amissi sunt!
[
11]
iam
quid hoc bello memorem?
omnibus aut ipse adfui
cladibus aut quibus afui,
maxime unus omnium
eas sensi.
Trebia,
Trasumennus,
Cannae quid aliud
sunt quam monumenta occisorum exercituum consulumque Romanorum?
[
12]
adde defectionem Italiae,
Siciliae maioris partis,
Sardiniae;
adde ultimum
terrorem ac pavorem,
castra Punica inter Anienem
ac moenia Romana posita et visum prope in portis
victorem Hannibalem.
in hac ruina rerum stetit
una integra atque immobilis virtus populi Romani;
[p. 160]
haec omnia strata humi erexit ac sustulit.
[
13]
vos5 omnium primi,
milites,
post Cannensem cladem vadenti Hasdrubali ad Alpis Italiamque,
qui si se
cum fratre coniunxisset,
nullum iam nomen esset
populi Romani,
ductu auspicioque patris mei obstitistis;
et hae secundae res illas adversas sustinuerunt.
[
14]
nunc benignitate deum omnia secunda,
prospera,
in
dies laetiora ac meliora in Italia Siciliaque geruntur.
[
15]
in Sicilia Syracusae,
Agrigentum captum,
pulsi tota
insula hostes,
receptaque provincia in dicionem6 populi Romani est:
in Italia Arpi recepti,
Capua capta.
[
16]
iter omne ab urbe Roma trepida fuga emensus Hannibal,
in extremum angulum agri
Bruttii conpulsus nihil iam maius precatur deos quam
ut incolumi cedere atque abire ex hostium terra liceat.
[
17]
quid igitur minus conveniat,
milites,
quam,
cum
aliae super alias clades cumularentur ac di prope
ipsi cum Hannibale starent,
vos hic cum parentibus
meis—
aequentur enim etiam honore nominis—
sustinuisse labantem fortunam populi Romani,
nunc
eosdem,
cum iam7 illic omnia secunda laetaque sunt,
8 animis deficere?
[
18]
nuper quoque quae9 acciderunt utinam tam sine meo luctu quam . . .
10 [p. 162]
“. . . ***
dii immortales imperii Romani11 praesides,
qui centuriis omnibus ut mihi imperium iuberent dari fuere auctores,
iidem auguriis auspiciisque
et per nocturnos etiam visus omnia laeta ac prospera
portendunt.
[
19]
animus quoque meus,
maximus mihi
ad hoc tempus vates,
praesagit nostram Hispaniam
esse,
brevi extorre hinc omne Punicum nomen maria
terrasque foeda fuga impleturum.
[
20]
quod mens sua
sponte divinat,
idem subicit ratio haud fallax.
vexati ab iis socii nostram fidem per legatos implorant;
tres duces discordantes,
prope ut defecerint
alii ab aliis,
trifariam exercitum in diversissimas
regiones distraxere.
[
21]
eadem in illos ingruit fortuna
quae nuper nos adflixit;
nam et deseruntur ab
sociis,
ut prius ab Celtiberis nos,
et diduxere exercitus,
quae patri patruoque meo causa exitii fuit.
[
22]
nec
discordia intestina coire eos in unum sinet,
neque
singuli nobis resistere poterunt.
vos modo,
milites,
favete nomini Scipionum,
suboli imperatorum vestrorum velut accisis recrescenti stirpibus.
[
23]
agite,
veteres
milites,
novum exercitum novumque ducem traducite
Hiberum,
traducite in terras cum multis fortibus
factis saepe a vobis peragratas.
[
24]
brevi faciam ut,
quem ad modum nunc noscitatis in me patris patruique similitudinem oris vultusque et lineamenta
corporis,
[
25?]
ita ingenii,
fidei virtutisque effigiem12 vobis reddam,
ut—
revixisse aut renatum sibi quisque
Scipionem imperatorem dicat.”
[p. 164]