M. Tullius Cicero, Orator
A. S. Wilkins, Ed.

28. [97] tertius est ille amplus copiosus, gravis ornatus, in quo profecto vis maxima est. Hic est enim, cuius ornatum dicendi et copiam admiratae gentes eloquentiam in civitatibus plurimum¹ valere passae sunt, sed hanc eloquentiam, quae cursu magno sonituque ferretur, quam suspicerent [p. 2030] omnes², quam admirarentur, quam se adsequi posse diffiderent. Huius eloquentiae est tractare animos, huius omni modo permovere. Haec modo perfringit, modo inrepit in sensus; inserit novas opiniones, evellit insitas. [98] sed multum interest inter hoc dicendi genus et superiora. Qui in illo subtili et acuto elaboravit ut callide arguteque diceret, nec quicquam altius cogitavit³, hoc uno perfecto magnus orator est, et si⁴ non maximus; minimeque in lubrico versabitur et, si semel constiterit, numquam cadet. Medius ille autem, quem modicum et temperatum voco, si modo suum illud satis instruxerit, non extimescet⁵ ancipites dicendi incertosque casus; etiam si quando minus succedet, ut saepe fit, magnum tamen periculum non adibit: alte⁶ enim cadere non potest. [99] at vero hic noster, quem principem ponimus, gravis acer ardens, si ad hoc unum est natus aut in hoc solo se exercuit aut huic generi studuit⁷ uni nec suam copiam cum illis duobus generibus⁸ temperavit, maxime est contemnendus. Ille enim summissus, quod acute et veteratorie dicit, sapiens iam⁹, medius suavis, hic autem copiosissimus, si nihil aliud est, vix satis sanus videri solet. Qui enim nihil potest tranquille, nihil leniter, nihil partite definite distincte facete¹⁰ dicere, praesertim cum causae partim totae sint eo modo partim aliqua ex parte tractandae si is non praeparatis auribus inflammare rem coepit¹¹, furere apud sanos et quasi inter sobrios bacchari vinulentus videtur¹².

[100] tenemus igitur, Brute, quem quaerimus, sed animo; nam¹³ manu si prehendissem, ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset ut se dimitterem.