T. Maccius Plautus, Bacchides
F. Leo, Ed.

Lydvs

Nunc experiar, sitne aceto tibi cor acre in pectore.

sequere.

Philoxenvs
Quo sequar? quo ducis nunc me?

Lyd.
Ad illam quae tuom

perdidit, pessum dedit tibi filium unice unicum.

Phil.

Heia, Lyde, leniter qui saeviunt sapiunt magis.

5minus mirandumst, illaec aetas si quid illorum facit,

quam si non faciat. feci égo istaec itidem in adulescentia.

Lyd.

Ei mihi, ei mihi, istaec illum perdidit assentatio.

nam absque te esset, égo illum haberem rectum ad ingenium bonum:

nunc propter te tuamque pravos factus est fiduciam

10Pistoclerus.

Mnes.
Di immortales, meum sodalem hic nominat.

quid hoc negoti est, Pistoclerum Lydus quod erum tam ciet?

Phil.

Paulisper, Lyde, est libido hómini suo animo obsequi;

iam aderit tempus, cum sese etiam ipse oderit. morem geras;

dum caveatur, praeter aequom ne quid delinquat, sine.

Lyd.

15Non sino, neque equidem illum me vivo corrumpi sinam.

sed tu, qui pro tam corrupto dicis causam filio,

eademne erat haec disciplina tibi, cum tu adulescens eras?

nego tibi hoc annis viginti fuisse primis copiae,

digitum longe a paedagogo pedem ut efferres aedibus.

20ante solem exorientém nisi in palaestram veneras,

gymnasi praefecto haúd mediocris poenas penderes.

id quom optigerat, hoc etiam ad malum accersebatur malum:

et discipulus et magister perhibebantur improbi.

ibi cursu luctando hásta disco pugilatu pila

25saliendo sese exercebant magis quam scorto aut saviis:

ibi suam aetatem extendebant, non in latebrosis locis.

inde de hippodromo et palaestra ubi revenisses domum,

cincticulo praecinctus in sella apud magistrum adsideres

cum libro: cum legeres, si unam peccavisses syllabam,

30fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium.

Mnes.

Propter me haec nunc meo sodali dici discrucior miser;

innocens suspicionem hanc sustinet causa mea.

Phil.

Alii, Lyde, nunc sunt mores.

Lyd.
Id equidem ego certo scio.

nam olim populi prius honorem capiebat suffragio,

35quam magistro desinebat esse dicto oboediens;

at nunc, prius quam septuennis est, si attingas eum manu,

extemplo puer paédagogo tabula disrumpit caput.

cum patrem adeas postulatum, puero sic dicit pater:

‘noster esto, dum te poteris defensare iniuria.’

40provocatur paedagogus: “eho senex minimi preti,

ne attigas puerum istac causa, quando fecit strenue.”

it magister quasi lucerna uncto expretus linteo.

itur illinc iure dicto. hócine hic pacto potest

inhibere imperium magister, si ipsus primus vapulet?

Mnes.

45Acris postulatio haec est. cum huius dicta intellego,

mira sunt ni Pistoclerus Lydum pugnis contudit.

Lyd.

Sed quis hic est, quem astantem video ante ostium? o Philoxene,

deos propitios me videre quam illum haud mavellem mihi.

Phil.

Quis illic est?

Lyd.
Mnesilochus, gnati tui sodalis Pistocleri.

50haud consimili ingenio atque ille est qui in lupanari accubat.

fortunatum Nicobulum, qui illum produxit sibi.

Phil.

Salvos sis, Mnesiloche, salvom te advenire gaudeo.

Mnes.

Di te ament, Philoxene.

Lyd.
Hic enim rite productust patri:

in mare it, rem familiarem curat, custodit domum,

55obsequens oboediensque est mori atque imperiis patris.

hic sodalis Pistoclero iam puer puero fuit;

triduom non interest aetatis úter maior siet:

verum ingenium plus triginta ánnis maiust quam alteri.

Phil.

Cave malo et compesce in illum dicere iniuste.

Lyd.
Tace,

60stultus es qui illi male aegre patere dici qui facit.

nam illum meum malum promptare malim quam peculium.

Phil.

Quidum?

Lyd.
Quia, malum si promptet, in dies faciat minus.

Mnes.

Quid sodalem meum castigas, Lyde, discipulum tuom?

Lyd.

Periit tibi sodalis.

Mnes.
Ne di sirint.

Lyd.
Sic est ut loquor.

65quin ego cum peribat vidi, non ex audito arguo.

Mnes.

Quid factum est?

Lyd.
Meretricem indigne deperit.

M.
Non tu taces?

Lyd.

Atque acerrume aestuosam: absorbet ubi quemque attigit.

M.

Vbi ea mulier habitat?

L.
Hic.

M.
Vnde eam esse aiunt?

L.
Ex Samo.

M.

Quae vocatur?

L.
Bacchis.

M.
Erras, Lyde: ego omnem rem scio

70quem ad modumst. tu Pistoclerum falso atque insontem arguis.

nam ille amico et benevolenti suo sodali sedulo

rem mandatam exsequitur. ipsus neque amat nec tu creduas.

Lyd.

Itane oportet rem mandatam gerere amici sedulo,

ut ipsus in gremio osculantem mulierem teneat sedens?

75nullon pacto res mandata potest agi, nisi identidem

manus ferát ei ad papillas, lábra ab labris nusquam auferat?

nám alia memorare quae illum facere vidi dispudet:

cum manum sub vestimenta ad corpus tetulit Bacchidi

me praesente, neque pudere quicquam. quid verbis opust?

80mihi discipulus, tibi sodalis periit, húic filius;

nám ego illum periisse dico quoi quidem periit pudor.

quid opust verbis? si opperiri vellem paulisper modo,

ut † opinor illius inspectandi mi esset maior copia,

plus viderem quam deceret, quam me atque illo aequom foret.

Mnes.

85Perdidisti me, sodalis. egone ut illam mulierem

capitis non perdam? perire me malis malim modis.

satin ut quem tu habeás fidelem tibi aut cui credas néscias?

Lyd.

Viden ut aegre patitur gnatum ésse corruptum tuom,

suom sodalem, ut ipsus sese cruciat aegritudine?

Phil.

90Mnesiloche, hoc tecum oro, ut illius animum atque ingenium regas;

serva tibi sodalem ét mihi filium.

Mnes.
Factum volo.

Lyd.

Melius esset, me quoque una si cum illo relinqueres.

Phil.

Adfatim est.

Lyd.
Mnesiloche, cura, ei, concastiga hominem probe,

qui dedecorat te, me amicosque alios flagitiis suis.

Phil.

95In te ego hoc onus omne impono. Lyde, sequere hac me.

L.
Sequor.—